Dr Mustafa Mahmud
Ç’mësova nga vetmia?
A je i sinqertë?
Kjo është pyetje në të cilën të gjithë pozitivisht dhe shpejt do të përgjigjemi, sepse të gjithë ne për vetveten parashtrojmë se jemi të sinqertë dhe se nuk gënjejmë. Ndonjëri do të pranojë një a dy gënjeshtra të vogla, por të gjithë konsiderohemi jashtëzakonisht precizë dhe të sinqertë dhe se denjësisht e flasim të vërtetën.
Përveç kësaj, të lejojmë që së bashku ta vështrojmë këtë pohim evident, dhe së shpejti do të konstatojmë se si sinqeriteti është send mjaft i rrallë dhe se njeri plotësisht i sinqertë thuajse nuk ekziston.
Është evidente se shumica prej nesh e mashtrojmë vetveten kur supozojmë se jemi të sinqertë. Sepse, ne, madje edhe para se ta kemi hapur gojën, fillojmë të gënjejmë nga çasti i zgjimit në mëngjes. Me fjalë tjera, nganjëherë edhe vetë mënyra e të krehurit të cilën e kemi zgjedhur bëhet gënjeshtër; plaku i cili, që të duket më i ri, i lëshon flokët si tinejxher – gënjen; gënjen edhe plaka e cila i ngjyros flokët e saj që të duket më e re.
Gënjeshtër është edhe tufa e flokëve nga tembla e cila e mbulon rrashtin e kresë së “qelanit”. Gënjeshtër është edhe proteza në gojën e dhëmbrishurit. Gënjeshtër janë edhe rrobat e lehta prej tergalit të cilat i fshehin teshat e ngrohta, prej leshit. Këto të njëjtat janë edhe korsetat dhe brezat rreth gruas barkoshe. Kraholi artificial i plastikës në gjinjtë për thithje të femrës së lodhur, – është gënjeshtër. Të shminkuarit (kozmetika) me të cilën njeriu dëshiron t’i mbulojë rrudhat, edhe kjo është lloj i gënjeshtrës memece. Pudra, të kuqtë e buzëve, surma, makijazhi në sy, qerpikët artificialë, të gjitha këto janë tashmë gënjeshtra të bëra para se ta hapim gojën e të flasim.
Edhe gërsheti i nxënëses në kokën e vashës tridhjetëvjeçare paraqet gënjeshtër. Gënjeshtër është dhe mjaft keq ndikon goma përtypëse në gojën e njeriut në moshë. Të gjitha këto e bëjnë njeriun gënjeshtër edhe pse ende as gojën nuk e ka çelë.
E kur dikush e çel gojën dhe thotë: “Mirëmëngjesi!”, ai këtë e thotë nga shprehia dhe tradita. Këtë ia thotë edhe atij që ia do të mirën edhe atij që s’ia do të mirën. Prandaj, edhe këtu gënjen, sepse me fjalë ia ka dëshiruar mirëmëngjesin edhe njeriut ndaj të cilit është i disponuar armiqësisht.
Ose, kur dikush e ngren dëgjuesen e telefonit dhe i kërkon gjërat të cilat vërtet nuk i dëshiron, por këtë e bën vetëm nga kurtoazia; edhe kjo është gënjeshtër. Nganjëherë po ai i njëjti, për shkak të turpit ose oportunizmit do të refuzojë diç që do të dëshironte ta posedojë; edhe kjo është gënjeshtër. Jo të sinqertë janë prindërit dhe vajza të cilët dy orë të gjata bisedojnë për çdo gjë, vetëm jo për atë për çka njëri tjetrit më së shumti do të dëshironin t’ia besonin.
E rrejshme është edhe reklama me të cilën përshkruhet shija e cigares dhe dobitë e saj shëndetësore. Rasti i njëjtë është edhe me reklamën e cila pohon se pilula e aspirinit e shëron ftohjen. Kjo është gënjeshtër edhe nga aspekti i farmakologjisë.
Çdo gjë që ndodh në botën e shitblerjes fillon me gënjeshtra.
Ta rikujtojmë reklamën e tenistit në dorën e të cilit shohim shishen e uiskit dhe fotografinë e luanit i cili përqafon shishen e verës. Ose fotografinë e sprinterit të njohur i cili e pi cigaren e duhanit nga Virgjinia. Të gjitha këto janë gënjeshtra të zbukuruara të cilat i shohim të ngjitura në mure, në faqet e para të gazetave, në reklamat e kinemasë dhe televizionit, – sikur gënjeshtra të ishte bërë traditë komerciale së cilës nuk i shihet për të madhe.
Po ashtu në botën e politikës dhe politikanëve, në kuloarët e Kombeve të Bashkuara dhe në fjalorin e diplomatëve hasim se si gënjeshtra është rregull. Madje edhe shkathtësia është aftësi e lartë diplomatike që gënjeshtrën ta prezentosh si të vërtetë, të thuash diç ashtu sikur këtë nuk dëshiron ta thuash, të fshehë ç’dëshiron, që sa për sy e faqe të duash çka vërtet e urren, që sa për sy e faqe të urresh çka vërtet e do.
Me këtë rast më kujtohet anekdota e cila tregohet për Çerçilin kur e ka parë epitafin në të cilin shkruante: “Këtu pushon njeriu i sinqertë dhe diplomati i madh”, e Çerçili duke e qeshur shtoi: “Kjo është hera e parë që t’i shoh dy njerëz të varrosur në një arkivol”.
Me fjalë tjera, sipas mendimit të Çerçilit, është i papajtueshëm sinqeriteti dhe kualitetet e politikanit të lartë, janë të papajtueshme te një njeri sepse, sipas Çerçilit, gënjeshtra është parakusht i politikës së shkathët.
Kushti i politikës është që, për shkak të interesit, ta fshehësh, të vërtetën dhe ta pengosh simpatinë, e të shërbehesh me dinakëri, subtilitet, mendjeprehtësi dhe me përgjigje ekuivoke – hipokrite. Diplomati i cili publikisht e manifeston simpatinë e vet, është diplomat i marrë. Thënë ndryshe, ai kurrë s’do të bëhet diplomat.
Edhe në botën religjioze dhe në sferën e liturgjisë gënjeshtra e fshehtë përgjon në formën e ceremonialit ekstrem dhe formalizmit të tepruar. Ta marrim për shembull muajin e agjërimit muajin e abstenimit nga ushqimi i cili është shndërruar në muaj të grykësisë e për këtë shpiken paragjellat (antipastet), mezellëqet, gjellat aromatike dhe delikateset prej kadaifit deri te pitet e shumëllojshme.
Konsumi i mishit në muajin e Ramazanit po rritet, e të dhënat statistikore na flasin se ngjitet deri te konsumimi i dyfishtë dhe në këtë mënyrë muaji i Ramazanit po shndërrohet në muaj të pjatave dhe grykësisë.
Prej njëqind musal-live (atyre që falin namaz) prej tyre më shumë se nëntëdhjetë qëndrojnë të kthyer kah All-llahu të dekoncentruar, mendimet e tyre në namaz janë të lidhura për interesat e tyre në këtë botë. Ata mendojnë se po i luten Zotit e ata, në të vërtetë, po u luten interesave dhe synimeve të veta dhe përulen që Zoti (xh.sh.) vetëm t’ua realizojë synimet dhe interesat e tyre.
Ose për shembull papët mesjetarë kanë jetuar në luksozin mbretëror e sulltanor dhe kanë notuar në ar, mëndafsh, sundim dhe ndikim. Kanë qenë feudalë të pasur dhe kanë poseduar pallate dhe të gjithë këtë në emër të fesë dhe Ungjëllit, i cili thotë se pasaniku nuk do të hyjë në mbretërinë e Zotit përveç nëse deveja hyn nëpër vrimën e gjilpërës. Kanë shkuar edhe më tej dhe kanë menduar se janë zotërinj të parajsës dhe kanë shitur shkresa për faljen e mëkateve (indulgjenca).
Në “Vendin e dashurisë” gjejmë se mashtrimi i vetvetes është sistem i gjithëpranueshëm: secili me vetëdije dhe pa të e mashtron vetveten, e nganjëherë edhe tjetrin. Dy të dashuruar bisedojnë mbi dashurinë dhe secili, veç e veç, dëshiron të ofrojë dëshmi me nder të arsyes së pranueshme që të arrijë në krevat. Edhe dashnorit i duket se është çmendur prej dashurisë e ai, në të vërtetë, kërkon mjet që të ikë nga njëmendësia e hidhur.
Në mjediset e qytetëruara dashuria praktikohet si lloj i humbjes së kohës ose si lloj shkathtësie dhe përvoje, ose si aspekt i suksesit të personalitetit.
Nganjëherë fjala dashuri përdoret si gënjeshtër e mjaltë, e cila e mbulon dëshirën e egër të posedimit, nënshtrimit dhe supremacionit. Nganjëherë, prapëseprapë, fjala dashuri përdoret si plan dhe grackë e mirë që të arrihet deri te trashëgimia. E në formën më të shpeshtë dhe më të përhapur fjala dashuri është mjet që të arrihet kënaqësia e epsheve dhe mënyrë që të qetësohet ndërgjegjja, që të mposhtet trupi dhe të mënjanohet afektacioni (jonatyrshmëria).
Ai është mendimi ynë permanent me ndihmën e së cilë s e tejkalojmë kompleksin e mëkatit. Kështu femra nga vetja do ta heqë edhe copëzën e fundit të teshës duke e bindur vetveten se këtë po e bën sepse është sakrificë e dashurisë…, se dashuria është ndjenjë e pastër, se kjo është caktim i Zotit, se kjo është fati dhe se ajo nuk është e para e cila ka dashuruar, as e fundit e cila është flijuar.Nuk ka rrenë më të rafinuar se ajo në dashuri. Këtu në çdo fjalë është rrena, në çdo kontakt e pavërteta. Edhe vetë instikti seksual, edhe ai është i rrejshëm, sepse ai aq lehtë zgjohet, e edhe lehtë fiket. Ai aq shpejt ngihet dhe kërkon ndërrimin e shijes.
Sinqeriteti në dashuri është i rrallë, më i rrallë se elmazi (diamanti) në shkretëtirë. Sinqeriteti në dashuri është etika e lojalëve reciprokisht, e jo shfaqje e simpatisë së rëndomtë. Trillohen poezi të dashurisë dhe tregime romantike, dhe, nga ana e tyre, bëjnë komplot që ta thurin (trillojnë) fijen e gënjeshtrave të dekoruara dhe të bukura, ndërtojnë kala në ajër dhe ëndërrojnë ëndrra trëndafili, fotografojnë fotografi mashtruese dhe të shkëlqyeshme mbi puthjen, përqafimin dhe kontaktin në shtrat, i përshkruajnë kënaqësitë e vuajtjeve dhe vuajtjet e kënaqësive, përmallimin e zhveshjes (privimit), lotët në shtrat, alivanosjet tronditëse, njohet mbi ndarjen dhe mjegullat, mjegullat…, aromat dhe pikturat tërheqëse të pikturuara me furçën e artistëve, gënjeshtarëve të mëdhenj.
Gënjeshtra në art është traditë klasike të cilën kaherë e kanë filluar poetët. Odat dhe satirat (përqeshëset) klasike në poezinë tonë (arabe), dëshmojnë për shtrirjen e kësaj tradite të keqe.
Arti është produkt i epsheve, ideve dhe temperamenti, e temperamenti dhe karakteri janë të ndryshueshëm. Gënjeshtra, vërtet, ka shumë! Ne, vërtet, gënjejmë edhe kur hamë, sepse hamë edhe kur jemi të ngirë.
Ku është, pra, sinqeriteti? Kur do të pasojë ai çasti i vlefshëm kur do ta themi të vërtetën dhe kur vetëm ajo do të vijë në shprehje?
Ai vjen shumë rrallë. Ai do të lajmërohet në laboratoriumin e shkencëtarit kur ai shikon në mikroskop që të kërkojë të vërtetën. Në këtë moment arsyeja jonë njëmend me plot zjarr dhe sinqeritet hulumton dhe absolutisht në mënyrë objektive e kërkon të vërtetën. Ajo objektivisht, në dritën e numrave precizë, normativave dhe vlerësimeve mediton. Vetëm shkenca është shikim objektiv, i pavarur nga devijimi dhe temperamenti njerëzor. Mjet shkencor është vetëm metoda e vërtetë induktive, fiziognomike.
Momenti tjetër i sinqertë është ai i vetmisë, i kuvendimit me vetveten, kur fillon dialogu i brendshëm, ai kuvendim në vetmi kur nuk ka vesh tjetër të përgjojë. Kjo të zënit besë, pranim, nxjerrje e sinqeritetit prej thellësisë më të madhe të njeriut në nivelin e vetëdijes, në shtangimin e sinqertë që të kuptohet – ajo është një prej çasteve më të çmueshme. Atëherë, në këtë moment, jeta pushon të rrjedhë që ta shprehë sekretin e vet. Atëherë edhe koha pushon që kësaj ndjenje mezi të kuptueshme t’ia mundësojë prezencën, sepse atëherë jemi para të vërtetës, atëherë nuk mund të gënjejmë, mashtrojmë dhe falsifikojmë, sikur që nuk mund të bëjmë këtë në çastin e vdekjes dhe në kramzën (grahmën) e saj.
Atëherë, në atë çast, zbulojmë se tërë jetën e kemi jetuar për këtë çast, se kemi vuajtur dhe kemi duruar që të arrijmë deri te kjo njohje e vlefshme mbi shpirtin tonë. Rasti i këtillë pason, ndoshta, një herë në jetë, dhe se vlera e tij është e barabartë me tërë jetën. Nëse ky çast vonohet dhe paraqitet pikërisht në çastin e vdekjes, tërë jeta është humbur, ka fërshëlluar pa rëndësinë e vet, pa kuptimin e vet, pa urtësinë e vet. E kanë ngrënë rrenat dhe ardhja në veti ka pasuar shumë vonë. Për këtë, kuvendimi me vetveten për njeriun bashkëkohës, të humbur në labirintin e rrenave e falsifikateve, është domosdoshmëri dhe shenjtëri. Ky kuvendim për njeriun bashkëkohor paraqet shokën shpëtuese dhe barkën për shpëtim.
Njeriu vetë lindet, vetë vdes dhe fillikat vetëm arrin deri te e vërteta. Dhe nuk e teprojmë, kur, duke e përshkruar këtë botë, themi se është e rrejshme, ose është e pavërtetë dhe se këto të gjitha janë kapje të erës. Sepse, krejt çka na rrethon në këtë botë fenomenale, çdo gjë është rrenë dhe falsifikim. E mbysim njëri tjetrin për shkak të mashtrimit, mburrjes dhe krenarisë së rrejshme.
Bota më tepër është komedi sesa do të ishte tragjedi. Por, megjithatë ne digjemi për të vërtetën dhe të lumtur vdesim. Ndjenja për të vërtetën e përmbush tërë qenien tonë edhe pse jemi të paaftë që deri tek ajo të mbërrijmë. Ne, edhe pse është rreth nesh, nuk e shohim, por me plot zemër e ndjejmë. Dhe pikërisht kjo ndjenjë vërshuese, është argument se e vërteta ekziston.
Edhe pse nuk e kemi parë të vërtetën, edhe pse deri tek ajo nuk kemi arritur, ajo është në ne. Ajo është pikërisht kjo e cila na motivon, ajo është ideali absolut i cili as për një çast nuk e lëshon ndërgjegjen tonë dhe arsyeja jonë përherë mallëngjen për atë.
Çasti i meditimit të pastër na shpie kah e vërteta. Të njëjtën e bën edhe shkenca. Në të njëjtin drejtim lëviz edhe kontrolli ynë i brendshëm, vetëdija. Edhe arsyeja jonë na orienton kah e vërteta.
E vërteta në Kur’an është sinonim i All-llahut, dhe e vërteta (el hakk) është një prej emrave të Zotit, esma-ul-husna.
Të gjitha këto përjetimet tona të brendshme, indikatorët dhe orientuesit tregojnë se e vërteta ekziston. Vetëm ajo është sipër kësaj bote, ajo e tejkalon. Ne atë me sy nuk e shohim, por e përjetojmë. Atë e dëshmojnë shpirtrat tonë, me tërë fuqinë dhe impulsin e tyre.
Për këtë vërtet habitemi me atë i cili kërkon dëshmi për ekzistencën e Zotit, për ekzistencën e të vërtetës. Me pyet për të vërtetën, kurse ajo e përshkon tërë qenien e njeriut, ajo e ka pushtuar tërë zemrën e tij!
Si të bëhet objekt dyshimi diç që është pika qendrore të cilën e synojnë të gjitha zemrat, e dashur nga të gjitha zemrat dhe synim të gjitha arsyeve?
Si të dyshmojmë në të ekzistuarit e saj, e ajo i ka pushtuar dhe ka dominuar mbi të gjitha ndjenjat tona ?
Si të dyshojmë në të vërtetën dhe për ekzistimin e saj të kërkojmë argumente në të pavërtetën?
Si të rrëshqasim mbi dykuptimësinë logjike deri te kundërthëniet dhe që ekzistencën primare, reale dhe vërtetësinë e saj ta bëjmë hipotetike?
Në këtë rast unë vërtet nuk gjej këshillë më të çmueshme veçse të them që të gjithë t’i kthehemi natyrës sonë të pafalsifikuar të pastër, virgjër, të dlirë, të cilën nuk e ka ndotur pseudologjia e izoluar dhe të persiaturit ekuivokë, që secili në vetminë e tij, me meditimet personale të kërkojmë përgjigje në zemrat tona. Zemrat tona do të përgjigjen në çdo gjë.
Me fjalë tjera, All-llahu u ka dhuruar zemrave tona atë kompasin, i cili nuk gabon, e të cilin e quajmë intuitë, aksiomë kongentiale. Intuita nuk mund të mashtrojë as të shrembërohet dhe deformohet, sepse ajo është boshti i botës fenomale, pika e saj qendrore, fusha e saj e gravitacionit dhe mbi të ndërtohen të gjitha njohjet dhe kuptimet.
All-llahu këtë intuitë të njeriut (në Kur’an të quajtur elfitretu) e ka bërë që ta kërkojë, dhe këtë vazhdimisht, sikur që i kërkon kompasi polet e veta dhe jep shenjë në to. Për këtë çdokush le të jetë i tillë si ia dikton këtë natyra e tij dhe asgjë më shumë. E natyra së shpejti do t’i japë shenjë në të vërtetën.
Pa vështirësi natyra e njeriut do ta orientojë njeriun kah All-llahu.
Bëhu vetëm ai që je!
Shpirti yt do të të udhëzojë në rrugën e drejtë.
