Ali Pajaziti
Emisioni i para do ditëve (16 shtator) në “Top Show” të Top Channelit me Alban Dudushin pati dy eksponentë kryesorë, dy përfaqësues të jetës fetare islame, që për çudi (a me qëllim) kajroni i ekranit të mediumit në fjalë njërin e prezantonte si hoxhë e tjetrin si teolog. Tendencioziteti vërehej qysh nga e para: shfaqja e islamëve, jo dëshira për t’i shpalosur vlerat religjioze, paraqitja e dy fotografive divergjente të fesë islame, njëri rrënjësor, konservator, “ekstrem”, literal, tjetri liberal, proeuropian, kozmopolit, i moderuar, modern, racional, i harmonisë, i dialogut e kështu me radhë. Sekuencat e nxjerrura me pinceta kirurgu nga ligjëratat e hoxhës së shndërruar në shënjestër të emisionit kishin për qëllim diskreditimin e ftesës dhe mënyrës së jetesës që propagon ai, provokimin e tij përmes pyetjeve nën bel, banale, përmes “kulturës së zhveshjes” dhe botëkuptimit laik, jashtëislamik (katolik), të atyre që ishin prezentë në studio, që herë merreshin me çështjet terciare si vetullat, takat, stilisti, xhelozia, e herë me mallkimin dhe çështjen e Zotit. Nga ana tjetër, teologu, tele-kumtuesi dhe pop-davetçiu shqiptar, “Elvisi i kauzës”, i fortpoullarizuari i cili me mënyrën e vet të predikuarit, me oratorinë e vet dita-ditës po bëhet më i njohur për të gjitha trojet shqiptare duke kaluar kufijtë e Shqipërisë dhe duke gjetur simpatizantë nga të gjitha brezat, madje duke ua kaluar me popullaritet edhe vijës së thirrjes tjetërfare, moderne, selefiste, e cila shikuar sociologjikisht është më aktualja dhe më tërheqësja në albanosferë. Kjo e fundit vërtetohet nga prezenca e hoxhallaravë jashtë mainstreamit (vijës kryesore) në rrjetet sociale, në portale, në youtube etj., që dëgjohen dhe ndiqen më tepër nga popullata rinore.
Dhe tani të kalojmë te analiza sociologjike dhe diskursive: hoxha nga Shkupi tregoi një qëndrim të veçantë, nuk u fut në studio “për t’i ikur sherrit, haramit”, pët t’iu shmangur lakuriqësisë dhe muzikës, zgjodhi studion Nr. 2, për të mos qenë fizikisht aty ku kishte individë thuajse me veshje plazhi. Ai e bëri të veten, e dha porosinë për ithtarët e “fesë së vërtetë, për ndjekësit e Librit dhe sunnetit”, ndonëse virtualisht ishte në debat të drejtpëdrejtë me ata që ishin prezentë në studio. Pyetja më e logjikshme që shtrohet tani është kjo: Në rregull, hoxha shpëtoi, por si të veprojnë besimtarët e tjerë, ku të gjejnë ata studion apo studiot e tyre për t’u abstraguar nga të gjitha veset që i ndjekin në jetën e përditshme moderne? Si të veprojë një shofer i autobusit nëse në të hipin femra gjysëmlakuriq, t’ia mbathë? Si të veprojë një punëtor mysliman në metronë e Roterdamit ku ka edhe muzikë edhe gay, edhe transeksualë edhe shumë e shumë gjëra të tjera e ai duhet të arrijë në vendin e punës? Si do e gjejë studion e vet për të shkuar në punë hiç pa gjynahe? Çka të bëja unë kur para disa viteve në aeroportin e Tivatit turistët rusë e mbushën aeroportin, një pjesë edhe avionin, me rroba minimale në trup? Çka të bëjnë mbi 30 milionë myslimanë në Europë për të mos kontaktuar me të këqijat e kohës? Po nxënësit tanë nëpër shkolla, të punësuarit nëpër institucione, pjesëmarrësit myslimanë në gara sportive? Si të krijojnë besimtarët “planet të vetin” brenda këtij planeti? Dikush do ishte përgjigjur se në studio mund të zgjedhësh të shkosh a jo ndërsa në rastet e përmendura “je i detyruar dhe s’ke gjunah”. “S’di a je i detyruar?”-do të kishte thënë dikush tjetër. “Hoxha i studio dyshit” për momentin është i papunë, është freelance teolog, nuk shtë me detyrë zyrtare në asnjë xhami, e thirr popullatën në fe në mënyrë alternative dhe krijon një botëkuptim të veçantë me të cilin rëndë se mund të dilet në skaj në kohën në të cilën jetojmë. Ndoshta në ndonjë ishull special për profilin e besimtarit pa kontakt me të tjerët. Utopi, thua? A ka mundësi që botën ta ndajmë në dy studio? Në atë ku përzihet harami me hallallin dhe në atë të hallallit?
Eksponenti i dytë, me pjesëmarrjen dhe neglizhimin e kolegut të vet hoxhë, me përmendjen e numrit të likeve të facebookut dhe të fotove të bëra me besimtarët, sikur donte të tregonte se ai ishte i vërteti dhe se e kishte gjetur metodën për ta komunikuar fjalën hyjnore në atë mënyrë që korrespondon me kohën, me epokën e modernitetit dhe teknologjisë. Pra islami në kohë, në shekullin XXI, i bërë update, i paqës, i dashurisë, i të bukurës, i tolerancës, i vëllazërisë gjithënjerëzore, i fesë dhe kombëtarizmës, “hoxhë që në vend të Allahut përdor fjalë Zot”, që është në mesin e njerëzve, për njerëzit. Pop-teologjia apofacebook imamllëku i aktorit të dytë në “Top Show” tërhoqi duartrokitjet e mysafirëve dhe të shumë njerëzve jashtë, por tërhoqi edhe pezmin e shumë besimtarëve të cilët nga ai prisnin që ‘ta përshëndeste hfz. Omerin’, t’i thoshte disa fjalë për çështjet që i përmendi folësi i parë, të verifikonte apo përgënjeshtronte disa ‘të vërteta të tij’ dhe të bënte një interpretim më konkret të çështjeve të diskutuara nga këndi i fesë islame, jo vetëm të abstragonte veten nga mysafiri tjetër, të bëhej sikur nuk e shihte as nuk e njihte, madje edhe ta injoronte atë. Elvisi me pamjen e vet, me veshmbathjen, me fjalorin, kapacitetin e interpretimit doli më i kapshëm për një pjesë të besimtarëve myslimanë, për besimtarët jopraktikues, për shekullaristët dhe të gjithë popullatën që kërkon “mundësi për të qenë brenda”, e te diskursi i tij ka mundësi më shumë se te çdokush tjetër për të qenë besimtar, madje edhe me minimumin e besimtarisë. Disa komentuan se soft-teologu apo përfaqësuesi i Euro-islamit i fshehte të vërtetat e Islamit, të tjerë e akuzuan për “qejfbërje të mjedist”, u tregua i vetëpëlqyer (“modeli i bukur dhe i mirë” i teologjisë). Ca të tjerë thanë: Ja ky ëstë teologu i vërtetë, i rrokshëm dhe i pranueshëm për kohën dhe vendin. “Ky është emisar i bashkëjetesës, i fjalës së butë, i mënyrës islame të jetesës në bashkëkohësi, edhe shqiptar edhe mysliman, i paarabizuari, i kulturës dhe civilizimit, jo i shkretëtirës.”
Dilema vazhdon, uji fetar islamik shkon duke u turbulluar, nga vetë teologjia. Naçi dhe Bajrami me fjalët e tyre ecën si dy paralele që s’u takuan, dhe popullin edhe më tepër e hutuan. Hendeku mbeti i hapur (“predikimi që bëni ju në xhaminë tuaj, predikimi që ai bën në xhamine e vet”), ngjashëm si në gjithë botën islame, kur dysia, polarizimet dhe fraksionerizmat janë shenjë njohëse e myslimanëve të kohës së sodit. Rrugëdalja, ende nuk po duket, as drita. Shpresat nuk shuhen kurrë. Dhe në fund: Lufta e facebookut mes atyre që mbështesnin të parin adhe atyre që mbështesnin të dytin krijoi një arenë përplasjeje të pacipë. Një pjesë e besimtarëve dolën refuzues “toptan” të njërit apo të tjetrit (“luani” kundër “felëndrydhësit”, “thirrësi me takt e me sens” kundër “radikalit”) pa u munduar të bëjnë një simbiozë të pozitiviteteve, pa frymë zemërgjerësie, pa analiza me mendje të kthjellët. Dhe ca pyetje tjer për në fund: A më mirë brenda studios apo jashtë studios? A të përballesh drejtpëdrejt apo të distancohesh nga realiteti jetësor? Të qëndruarit jashtë studios kryesore bie ndesh me parametrat sociologjikë. Shoqëria rregullohet brenda shoqërisë, jo jashtë saj. S’mund të dialogosh me botën ma fjalor 100% fetar, pa njohur edhe gjuhën e pikëpamjeve të tjera. Duhet ditur se as oratoria duke i plastelinizuar parimet bazë të fesë nuk duket si teologji e shëndoshë. Njerëzit në të dyja vijat shohin skajshmëri, kërkojnë mesatari. Fe të kultivuar, jo literalizëm hiperstatik as demostenizëm religjioz me ngjyrë të zbehtë, as apostazi as oportunizëm fetar.
