Publicistja e njohur britanike, njohëse e rrethanave në Rusi, Mary Dejevsky, i tha Radios Evropa e Lirë, se zgjidhja e mundshme përmes një marrëveshjeje mes perëndimit dhe Rusisë do të ishte “njohja e autoritetit rus mbi Krimenë si shkëmbim që Rusia ta pranojë pavarësinë e Kosovës”.
Ajo tha se për perëndimin që ka vënë sanksione ndaj Rusisë, “më produktive do të ishte të shihet se çfarë mund të merret në shkëmbim të pranimit se Krimeja nuk do t’i kthehet Ukrainës”.
Dejevsky tha se lidhjet e “kamotshme të Rusisë me Serbinë që janë historike, kulturore dhe emocionale asnjëherë nuk do të humben, por ato nuk mund të shihen përgjithmonë në përjashtim të mundësisë së pranimit se Kosova është një shtet i pavarur”.
Radio Evropa e Lirë: Mary Dejevsky, çfarë e përkufizon praninë ruse sot në Ballkan?
Mary Dejevsky: Mendoj se është një marrëdhënie e gjatë dhe tradicionale. Nuk shoh, në veçanti, një interes strategjik dhe të sigurisë që mund të ketë më në Ballkan. Por mendoj këtu, para së gjithash, në lidhje të gjatë tradicionale me Serbinë. Kjo është diçka që nuk do të zhbëhet. Mirëpo ideja se Rusia do ta kapitalizojë një lidhje të tillë për çështje sigurie mendoj se kjo ka marrë fund.
Radio Evropa e Lirë: Por në vitet e fundit kemi parë një përhapje të ndikimit rus në Ballkan. Mund të shohim edhe më shumë përfshirje të Rusisë?
Mary Dejevsky: Mendoj se gjatë krizës ekonomike në Greqi psh, ka patur shumë diskutime nëse Rusia do të përfshihet më shumë në këtë vend dhe mbase ta nxisë të dalë jashtë BE-së; se do ta eksploatojë vështirësinë e saj ekonomike me euron dhe se në aspektin politik Greqia po shikon me më shumë simpati drejt Rusisë për shkak të asaj që është konsideruar si një lidhje ortodokse. Personalisht e kam kundërshtuar një gjë tillë. Kam menduar se planet që Rusia, siç thuhet, ‘po peshkonte në ujëra të trazuara’ në Greqi ishin të pambështetura.
Pastaj ideja se Greqia po e humbet BE-në dhe po kërkon lidhjet ortodokse me Rusinë, ishte përgjithësisht e ekzagjeruar. Mbase do të merrni shembull Bullgarinë dhe do të thoni se zgjedhjet e fundit kanë prodhuar një administratë që ka një simpati më të madhe për Rusinë. Kur e shikoj këtë në një botë post-sovjetike [merreni Bullgarinë dhe Rumaninë] fakti se tani kanë një qeveri dhe president që duken të kenë më shumë simpati për Rusinë, zgjedhësit në këto vende e kanë këtë mundësi të zgjedhin sepse kanë këtë luks duke qenë të sigurt brenda BE-së.
Pra kanë një mundësi që të vendosin ndryshe dhe jo me automatizëm në mënyrë pro-perëndimore. Kjo sepse ata ndjejnë se kanë mjaft siguri dhe pavarësi për ta bërë një gjë të tillë.
Radio Evropa e Lirë: Mary Dejevsky, në një shkrim tuajin pak kohë më parë, keni parashikuar njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Rusia. Pse mendoni se Rusia mund ta marrë një hap të tillë?
Mary Dejevsky: Ishte një shkrim që ma kërkuan ta bëjë dhe të parashoh të ardhmen e presidencës së Donald Trump. Dhe njëkohësisht të ngremë mendime që mund të duken jo reale, por që duam t’i shohim si të tilla. Dhe një nga mendimet që më erdhën duke parë hartën e konflikteve post-sovjetike, që duhet ende të zgjidhen madje edhe 20 apo 25 vjet më vonë, përmenda konfliktet e vogla të ngrira si Transnistria, apo Abkhazia, Nagorny Karabah dhe thash që mund të jetë një mundësi e vogël, potenciale, për zgjidhje të përgjithshme për gjithë Evropën që të gjenden zgjidhje për këto probleme shumë të vogla dhe që jeta të jetë më e mirë për secilin po u gjet një zgjidhje.
Pas kësaj përmenda Kosovën. Dhe arsyeja pse e përmenda ishin tensionet e rifilluara ndërmjet Serbisë dhe Kosovës dhe gjithashtu për faktin se kur Rusia aneksoi Krimenë ka patur shumë fjalë se Rusia do ta justifikojë veprimin e saj në Krime duke thënë se ‘po e bëjmë duke ndryshuar kufijtë ngjashëm sikur edhe perëndimi që ndryshoi kufijtë duke ia mundësuar Kosovës ta shpall pavarësinë dhe një shtet të veçantë dhe duke e njohur atë pastaj’. Dhe natyrisht, Rusia është në mesin e një numri shtetesh që nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës.
Nëse do të kërkonim një zgjidhje ndërmjet perëndimit dhe Rusisë në 5 vitet e ardhshme dhe duke u nisur nga fakti të cilin të gjithë e dinë, se Rusia nuk do të heqë dorë nga Krimeja, a mund të ketë diçka tjetër që mund të jetë e negociueshme nga Rusia, duke mos hequr dorë nga Krimeja?
Pra, perëndimi ka tani një zgjidhje. A do të vazhdojë me sanksione duke ‘ngrirë’ Rusinë dhe posaçërisht Krimenë, duke e përjashtuar nga diskutimet ndërkombëtare, apo do të pranojë autoritetin rus në Krime duke provuar që të marrë diçka në një afat mesëm si shkëmbim. Dhe një nga gjërat, që unë mendova se mund të vendoset në tavolinë në këtë periudhë, është që të thuhet se ‘në rregull – Rusi – ju keni tërhequr një paralele me atë që perëndimi bëri në Kosovë me atë që bëtë në Krime’.
Mbase ka një zgjidhje të mundshme këtu; ‘që nëse ne pranojmë autoritetin tuaj në Krime, qoftë edhe me mosnjohje të sovranitetit të plotë, por diçka si p.sh. kur e kemi patur rastin e Hong-Kongut para se t’i kthehej Kinës, dhe në fakt të njohjes së autoritetit rus mbi Krimenë si shkëmbim që Rusia ta pranojë pavarësinë e Kosovës. Ishte një ide, një mendim i një shkëmbimi të marrëveshjeve që mund ta bëjë Evropën Jugore dhe atë Lindore më të mirë.
Radio Evropa e Lirë: Atë që po më thoni është se nuk është reale por diçka që e keni menduar se mund të bëhet. Pra një ide e shkëmbimit të Kosovës me Krimenë?
Mary Dejevsky: Ndoshta një njohje e statusit të njërës në shkëmbim të njohjes së statusit të tjetrës.
Radio Evropa e Lirë: Dhe ju e besoni se është e mundshme?
Mary Dejevsky: Nuk do ta përjashtoja plotësisht. Unë nuk kam informata speciale që do të ma mundësonin ta them këtë, por nëse shikoni pajtimin që mund të bëhet dhe nëse do të donit që të leni Krimenë nën juridiksionin rus, atëherë doni natyrisht diçka si shkëmbim për këtë.Në këtë moment kemi sanksionet e perëndimit ndaj Rusisë, për sa kohë që të shihet hyrja e saj në Krime si joligjore dhe meqë Rusia, realisht, nuk do të heqë dorë nga Krimeja, atëherë mendoj se më produktive do të ishte të shihet se çfarë mund të merrni që do të ishte një avantazh për perëndimin në përgjithësi dhe për rajonin e Evropës, në shkëmbim të asaj që të pranohet se Krimeja nuk do t’i kthehet Ukrainës.
Radio Evropa e Lirë: Më lejoni t’ju pyes: A do të thotë kjo se Rusia do të tërhiqet nga Ballkani përfundimisht duke harruar miqësinë e vjetër, përfshirë Serbinë dhe mbase serbët në Bosnjë e Hercegovinë?
Mary Dejevsky: Nuk mendoj se Rusia do të braktis marrëdhënien e kamotshme me Serbinë. Kjo nuk ka të bëjë me këtë. Sepse shumica e vendeve shumë lehtë mund të akomodojnë në mendjen e tyre marrëdhënien e mirë me Serbinë dhe gjithashtu edhe me Kosovën. Janë vështirësitë ndërmjet këtyre dy shteteve që përbëjnë problemin. Mund të thuhet se Rusia ka lidhje të kamotshme me Serbinë, që nuk ka të bëjë më me çështjen e sigurisë sa janë lidhje historike, kulturore dhe emocionale me Serbinë.
Pra, janë lidhje të veçanta dhe asnjëherë nuk do të humben. Por nuk mendoj se ato mund të shihen automatikisht dhe përgjithmonë në përjashtim të mundësisë, gjithashtu, së pranimit se Kosova është një shtet i pavarur.
