Kina apo SHBA? Azia ka mundësi
HANOI-Është një tregim i zoti: Rënia e pashmangshme e Amerikës do të thotë ngritje e pandërprerë e Kinës.
Ndërsa Xi Jinping konsolidon fuqinë e tij në shtëpi dhe promovon programin e infrastrukturës së tij prej $ 1 trilion plus “Brez dhe Rrugë” jashtë vendit, një moshë “post-amerikane” e dominuar nga Mbretëria e Mesme është me të vërtetë duke u bërë më e lehtë të imagjinohet.
Por prit. Vendet aziatike kanë ide të tjera. Kur zotri Xi dhe Donald Trump u bashkuan me një tubim vjetor të liderëve të Azisë dhe Paqësorit në Vietnam javën e kaluar, drama më e rëndësishme nuk luajti asnjë aktor kinez apo amerikan.
Të galvanizuar nga Japonia, 11 anëtarët e mbetur të Partneritetit Trans-Paqësor u afruan më pranë një pakti tregtar që ofron një alternativë liberale ndaj modelit ekonomik kinez të tregjeve të mbrojtura dhe politikat që favorizojnë “kampionët” shtetëror, ndërsa gjithashtu avancojnë vizionin e multilateralizmit si Trump administrata shtyn për marrëveshjet një-në-një.
Disa e parashikuan këtë rezultat. Kur z. Trump u tërhoq nga TEC në ditën e tij të tretë të plotë në Zyrën Ovale, komentatorët deklaruan gjerësisht se marrëveshja më ambicioze e tregtisë në histori ishte e vdekur. Shumë prej tyre parashikonin se Kina, e përjashtuar nga negociatat e fuqishme dhe të papërfunduara, do të hapte dhe do ta mbushte boshllëkun me paktin e saj tregtar rajonal. Nëse duhej prova e mëtejshme se një zhvendosje historike e pushtetit ishte në proces, kjo ishte ajo.
Ende TPP jeton. Rezistenca e minutës së fundit nga Kanadaja mërziti planet për të mbyllur marrëveshjen javën e shkuar, por përkrahësit e saj shpresojnë për një përfundim në fillim të vitit të ardhshëm. Mbijetesa e saj sfidon pikëpamjen e thjeshtë se Pax Americana në Azi do t’i hapë rrugën Pax Sinicës si në mënyrë të pashmangshme, pasi Britania dikur cedoi vendin e saj në botë për fuqinë në rritje në të gjithë Atlantikut.
Ajo që javën e kaluar ka treguar mjaft mirë është se Japonia dhe aktorët e tjerë rajonalë – Australia dhe Zelanda e Re gjithashtu mbështesin fuqishëm marrëveshjen e tregtisë së lirë, që tashmë riemëron Marrëveshjen gjithëpërfshirëse dhe progresive për Partneritetin Trans-Pacific – synojnë të kenë fjalën e tyre në këtë çështje.
Rajoni ka alternativa, edhe nëse Amerika e Trumpit del nga vetja dhe Z. Xi, i inkurajuar nga lartësimi i tij i fundit në statusin Mao, vendos të nisë një lojë të re energjie. Pjesa më e madhe e së ardhmes së saj do të formohet nga koalicione të vendeve me vlera të përbashkëta. Ndonjëherë, këto do të përqafojnë një ose të dyja superfuqitë ekonomike në të dy anët e Paqësorit. Herë të tjera, ata nuk do të.
Historia tjetër e madhe në Azi gjatë javës së kaluar ishte gjithashtu e shkruar në Japoninë e Shinzo Abe-së, ringjallja e një “kuadre” demokratike, përfshirë këtu edhe Indinë, Australinë dhe SHBA-në. Ai zhvilloi takimin e tij të parë të shtunën në Manila.
Megjithëse kjo dukej si një iniciativë e bërë në Amerikë, Rex Tillerson, sekretari i shtetit i SHBA, hodhi idenë e një “Indo-Paqësori të lirë dhe të hapur” në një fjalim muajin e kaluar – ajo buron nga një zemërim rajonal rreth rritjes së fortë të Kinës dhe aftësinë e SHBA nën z. Trump për të mbledhur një përgjigje.
Grupi filloi fillimisht në vitin 2007, por ra në gjumë një vit më vonë pasi Kevin Rudd, atëherë kryeministri i Australisë, u tërhoq nga frika për të ofenduar Kinën, larg nga partneri më i madh tregtar i vendit.
Harsh V. Pant, një profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në King’s College në Londër, shkruan se ringjallja e grupit pas një ndryshimi të dukshëm të zemrës nga Canberra është mbi qendrat rajonale të fuqisë që kombinohen për të menaxhuar “ngritjen e Kinës dhe paaftësinë e Amerikës”.
Zoti Abe, i cili ka rritur frikën në të dyja akuzat, propozoi një koncept të ngjashëm – ai e quajti atë një “diamant” katërvjeçar-pikërisht para se të merrte pushtetin në një rrëshqitje të tokës në vitin 2012. Më parë, në një fjalim të vitit 2007 në parlamentin indian, ai foli për një “bashkim dinamik” të Oqeanit Paqësor dhe Indian si “dete të lirisë dhe prosperitetit”.
Skeptikët thonë se skenari i ndryshimit të fuqisë në të cilin një Amerikë e shterur dhe e hutuar e udhëheq udhëheqësinë aziatike në një Kinë të përqendruar dhe dinamike, që është jashtë një kufiri të gjerë.
Para së gjithash, rënia e SHBA-ve është shumë e ekzagjeruar. Siç thekson profesori i Harvardit Joseph Nye, Amerika ende ka atë që ai e quan “katër aces”: gjeografia e favorshme (SHBA është e rrethuar nga oqeanet dhe aleatët, Kina nga rivalët); siguria e energjisë; një aftësi më të mirë për të përballuar një luftë tregtare dhe zotërimin e monedhës rezervë botërore.
Përveç kësaj, vendet më të vogla kanë agjenci, gjithashtu, një fakt që Kina duket të ketë njohur vonesën. Në një samit të bllokut 10-vendesh të Azisë Juglindore dhe Kinës në Manila, Pekini ranë dakord të fillojnë bisedimet mbi një kod sjelljeje për Detin e Kinës Jugore, ku ndërtimi i ishujve artificialë të Kinës i ka bindur fqinjët se rritja e saj do të jetë gjë tjetër veçse paqësore.
Natyrisht, të gjitha këto marrëveshje janë tentative. TEC-i i riemëruar mund të bjerë ende larg. “Diamanti” mund të humbasë shkëlqimin e tij; elektorale të fuqishme në Indi dhe Australi argumentojnë kundër përballjes së Kinës shumë hapur. Negociatat e kodit të sjelljes, tashmë në dekadën e dytë të tyre, mund të zvarriten për një kohë të pacaktuar.
E vetmja siguri është se fuqia rajonale po zhvendoset. Në terma relativë, Kina po fiton me shpenzimet e Amerikës. Parashikimi se si kjo do të përfundojë, megjithatë, është gabim i një budallai: Yjet që do të ndihmojnë në përcaktimin e së ardhmes, po dalin vetëm./Përkthyer nga Kumti.com
Shkruar nga Andrew Browne
