Aftësia e Bashkimit Evropian për t’iu përgjigjur sfidave globale dhe të brendshme do të varet kryesisht nga programi qeverisës që del nga bisedimet e vazhdueshme të koalicionit në Gjermani. A do të jetë qeveria e ardhshme gjermane e gatshme për të vënë frikën e rishpërndarjes së padrejtë të BE në anën tjetër, apo do të vazhdojë t’i lejojë ato frikë të diktojnë çdo veprim të saj?
Si Bashkimi Kristian Demokratik i Gjermanisë (CDU) dhe partia e saj bregdetare bavareze, Bashkimi Social Kristian (CSU), kërkojnë të formojnë një “koalicion Xhamajkë” të paparë me Liberal Demokratët Liberalë dhe të Gjelbërve, pjesa tjetër e Evropës pret me padurim qeveritare që do të rezultojë nga negociatat e tyre.
Aksionet janë të larta për Europën, sepse këto nuk janë kohë të zakonshme. Rritja e nacionalizmit ekonomik, rritja e kërcënimeve të sigurisë dhe kriza e vazhdueshme e refugjatëve kanë bërë që reagimet kolektive të jenë më të nevojshme. Kina po bëhet gjithnjë e më e sigurt dhe administrata e presidentit amerikan Donald Trump e ka bërë të qartë mospëlqimin e saj për Bashkimin Evropian dhe dyshimet e saj për fuqinë ekonomike të Gjermanisë.
Në shtëpi, arsyetimi i BE-së po testohet nga Brexit dhe nga qeveritë sfiduese të Polonisë dhe Hungarisë – dy vende që, siç vuri në dukje kohët e fundit Constanze Stelzenmüller nga Instituti Brookings, gëzojnë përfitimet e anëtarësimit në BE dhe injorimin e detyrimeve përkatëse.
Në këtë kontekst, zgjedhja e Emmanuel Macron në presidencën franceze në maj ishte një lehtësim për Gjermaninë. Megjithatë, Macron e ka vënë Gjermaninë në një pozitë të pakëndshme që duhet t’i përgjigjet propozimeve të tij për reformat në nivel të BE. Duke bërë thirrje për një fond të përbashkët të mbrojtjes së BE-së, harmonizimin e taksave dhe një buxhet të përbashkët të eurozonës, Macron po shtyn status quo-n evropian.
Tani është çështja nëse vendi më i madh dhe më i begatë i Evropës do të sigurojë udhëheqjen e këtyre kërkesave të vështira. Secila palë në bisedimet e koalicionit sjell një perspektivë shumë të ndryshme në tryezë.
Për çështjet evropiane, CDU e kancelares Angela Merkel, e cila ka qenë në pushtet për 12 vjet rresht, do të sjellë vazhdimësi. Por CSU më konservatore po tërhiqet në të djathtë nga konkurrenca nga populisti Alternative für Deutschland (AfD).
Sa për dy partitë e tjera, FDP ka miratuar një vijë të ashpër drejt Europës. Krerët e saj kanë sugjeruar që Greqia duhet të largohet nga euro, dhe se mekanizmi i BE-së për të shpëtuar vendet që luftojnë duhet të çmontohet. Të Gjelbrit, nga ana tjetër, janë të prirur për thellimin e integrimit evropian; por kjo nuk është prioriteti i tyre i parë dhe ata janë partia më e vogël në tavolinë.
Në fund të fundit, programi i qeverisë së re ka të ngjarë të pasqyrojë dyshimin se vendet e tjera anëtare të BE duan të zgjidhin problemet e tyre me paratë gjermane sesa reformat e brendshme.
Politikanët gjermanë dhe krijuesit e mendimit vlerësojnë pothuajse çdo propozim për reformën në nivel të BE-së përmes këtij prizmi shpërndarës. Skemat që nuk kanë për qëllim të çojnë në transferime strukturore diskutohen në mënyrë rutinore për të konfirmuar se nuk do të bëhen shpërndarësa të parave për anëtarët e tjerë të BE.
Për shembull, gjermanët e konsiderojnë një buxhet të përbashkët jo si një mënyrë për të financuar mallra publike si kërkimi apo infrastruktura, por si një mjet për të detyruar Gjermaninë të mbulojë shpenzimet e vendeve të tjera. Ngjashëm, sigurimi i përbashkët i papunësisë konsiderohet si një skemë për t’i bërë gjermanët të paguajnë për punëtorët e papunë spanjollë ose francezë.
Dhe një program i garancisë së depozitave për bankat shihet si një mënyrë për të detyruar depozituesit e kujdesshëm gjermanë që të paguajnë për huatë me probleme në Itali.
Për të qenë të sigurt, secila prej këtyre shqetësimeve mund të jetë e ligjshme. Të gjitha propozimet me siguri duhet të shqyrtohen për të siguruar që ata të mos abuzohen ose të paraqesin rrezik moral. Solidariteti europian nuk është një rrugë e vetme.
Por, në të njëjtën kohë, udhëheqësit gjermanë duhet të pranojnë se përqendrimi i tyre ekskluziv në efektet shpërndarëse është helmuese. Ata duhet të kujtojnë këtë moment, në vitin 1979, kur kryeministri britanik Margaret Thatcher marshoi në një samit evropian dhe tha: “Dua paratë e mia prapa.” E njëjta logjikë ishte në afro 40 vjet më vonë gjatë fushatës Brexit, kur “Lini” politikanët thanë në mënyrë të gabuar se tërheqja nga BE do të sillte “para” në Shërbimin Shëndetësor Kombëtar.
Pse Gemrany u bë i obsesionuar nga frika e pagimit të tepërt? Buxheti i BE-së përmban shumë për të kritikuar, por vështirë se e trajton Gjermaninë padrejtësisht. Gjermania mund të jetë kontribuesi më i madh neto, por kjo është për shkak se ajo ka ekonominë më të madhe.
Si pjesë e të ardhurave kombëtare, vendet si Belgjika, Franca dhe Holanda gjithashtu kontribuojnë në një pjesë kuptimplotë të të ardhurave të tyre neto.
1
Gjermania ka frikë se Mekanizmi Europian i Stabilitetit shërben si një kanal për transferimet e fshehura janë po aq të pabazuara.
Po, ESM përfiton nga shpenzimet e ulëta të huamarrjes, të cilat në thelb i kalojnë vendet e huazuara. Nëse Greqia nuk mund të paguajë borxhin e saj, aksionarët e ESM do të pësojnë një humbje; dhe ky rrezik nuk ka çmim në normën e interesit që Greqia paguan. Por, deri më tani, ESM ka vazhduar të fitojë fitime dhe çdo humbje që ajo vuan do të përhapet në mesin e të gjithë aksionarëve – duke përfshirë, për shembull, Italinë.
ESM është shumë larg nga një makinë e subvencionit e financuar nga tatimpaguesi gjerman.
Disa në Gjermani gjithashtu hedhin poshtë të ashtuquajturat ekuilibrave Target2, të cilat regjistrojnë tepricat dhe deficitet bilaterale të bankave qendrore kombëtare kundrejt Bankës Qendrore Evropiane. Për shembull, Hans-Werner Sinn i Universitetit të Mynihut argumenton se sistemi Target është bërë një kanal për operacione të fshehura për të përfituar vendet debitore në Evropën Jugore.
Vërtetë, në shtator, Bundesbank kishte një suficit neto prej 878 miliardë dollarësh (1.2 trilionë dollarë) kundrejt BQE-së, ndërsa Italia dhe Spanja kishin defiçite përkatësisht 432 miliardë dhe 373 miliardë euro. Këto pozicione pasqyrojnë shkallën në të cilën rrjedhat zyrtare ende zëvendësojnë flukset private.
Por, përsëri, kjo marrëveshje nuk i ka kushtuar Gjermanisë një euro të vetme. Në të kundërtën, sistemi i synuar është në thelb një skemë e sigurimit kolektiv: nëse një bankë qendrore kombëtare do të paguheshin, humbja do të ndahej midis të gjithë aksionarëve të BQE-së. Sistemi lejon kështu eksportuesit gjermanë të vazhdojnë të shesin prodhimet e tyre në Evropën Jugore, sepse garanton që ato të paguhen. Pretendimi që Gjermania humb nga kjo është thjesht e rreme.
Ajo gjithmonë do të jetë në interesin e një partie politike për t’iu përgjigjur frikës së elektoratit. Por politikanët gjithashtu kanë për detyrë t’u bëjnë të ditur votuesit kur frika e tyre është e tepruar ose e pabazë. Evropa ka nevojë për një Gjermani që do të vërë veton për propozimet gjysmë të pjekura. Por ajo gjithashtu ka nevojë për një Gjermani që mund të kapërcejë obsesionet e saj të ngushta dhe të sigurojë udhëheqje.
Me bisedimet aktuale të koalicionit, udhëheqësit gjermanë kanë një mundësi për të vlerësuar zhvillimet e reja globale që do të kenë implikime të gjera për Evropën dhe Gjermaninë. Ata duhet të vendosin nëse është më e rrezikshme të mos bëni asgjë, ose të marrin iniciativën. Askush nuk pret një konvertim të Damaskas. Por shpreson një qeveri që do të jetë më e gatshme në ofrimin e zgjidhjeve./Kumti.com
JEAN PISANI-FERRY
