Ne kurrë nuk do të dimë nëse ndershmëria më e madhe nga ana e politikanëve dhe teknokratëve të zakonshëm do të na kursente rritjen e demagogëve nativistë si Donald Trump në SHBA ose Marine Le Pen në Francë. Ajo që është e qartë është se mungesa e sinqeritetit në të kaluarën ka ardhur me një çmim të pjerrët.
CAMBRIDGE – Në një konferencë të kohëve të fundit kam marrë pjesë,
Në një konferencë të kohëve të fundit ku morra pjesë, isha ulur pranë një eksperti të shquar amerikan të politikës tregtare. Ne filluam të flasim për Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë të Amerikës së Veriut (NAFTA), të cilën Presidenti Donald Trump fajësoi për problemet e punëtorëve amerikanë dhe po përpiqet të rinegociojë. “Unë kurrë nuk kam menduar se NAFTA ishte një punë e madhe,” tha ekonomisti
Unë isha i habitur. Eksperti kishte qenë një nga avokatët më të shquar dhe të zëshëm të NAFTA-s, kur marrëveshja u përfundua një çerek shekulli më parë. Ai dhe ekonomistë të tjerë tregtarë kishin luajtur një rol të madh në shitjen e marrëveshjes për publikun amerikan. “Kam mbështetur NAFTA sepse mendova se do të hapë rrugën për marrëveshje të mëtejshme tregtare,” shpjegoi shoqja ime.
Nja dy javë më vonë, isha në një darkë në Evropë, ku folësi ishte një ish-ministër i financave të një vendi të eurozonës. Tema ishte rritja e populizmit. Ish ministri e kishte lënë politikën dhe kishte fjalë të forta për gabimet që ai mendonte se elita e politikës evropiane kishte bërë. “Ne i akuzojmë populistët për të bërë premtime që nuk mund ta mbajnë, por duhet ta kthejmë atë kritikë prapa vetes,” na tha ai.
Më herët gjatë darkës, kisha diskutuar atë që unë e përshkruaj si një trilemë, me ç’rast është e pamundur të ketë njëkohësisht sovranitetin kombëtar, demokracinë dhe hiper-globalizimin. Ne duhet të zgjedhim dy nga tre.
Ish-politikani foli me pasion: “Populistët janë të paktën të ndershëm. Ata janë të qartë për zgjedhjen që ata po bëjnë; ata duan shtetin komb, dhe jo hiper-globalizim apo treg të vetëm evropian. Por i thamë popullit tonë se mund të kishin të gjitha tre ëmbëlsira në të njëjtën kohë. Bëmë premtime që nuk mund t’i shpëtonim. ”
Ne kurrë nuk do të dimë nëse ndershmëria më e madhe nga ana e politikanëve dhe teknokratëve të zakonshëm do të na kursente rritjen e demagogëve nativë si Trump ose Marine Le Pen në Francë. Ajo që është e qartë është se mungesa e sinqeritetit në të kaluarën ka ardhur me një çmim. Ka kosto lëvizjet politike të qendrës kredibilitetin e tyre. Dhe kjo e ka bërë më të vështirë për elitat që të mbushin hendekun që i ndan ata nga njerëzit e zakonshëm që ndihen të braktisur nga krijimi.
Shumë elita janë të habitur përse njerëzit e varfër ose të klasës punëtore do të votonin për dikë si Trump. Në fund të fundit, politikat ekonomike të shpallura nga Hillari Klinton do të ishin me gjasë më të favorshme për ta. Për të shpjeguar paradoksin e dukshëm, ata citojnë injorancën, irracionalizmin ose racizmin e këtyre votuesve.
Por ka një shpjegim tjetër, i cili është plotësisht në përputhje me racionalitetin dhe interesin vetjak. Kur politikanët e zakonshëm humbasin besueshmërinë e tyre, është e natyrshme që votuesit të zbresin premtimet që ata bëjnë. Votuesit kanë më shumë gjasa të tërhiqen nga kandidatët që kanë kredenciale anti-krijimi dhe mund të presin që të largohen nga politikat mbizotëruese.1
Në gjuhën e ekonomistëve, politikanët e qendrës përballen me një problem të informacionit asimetrik. Ata pretendojnë të jenë reformatorë, por pse votuesit duhet të besojnë liderët që nuk duken ndryshe nga kulture e mëparshme e politikanëve, të cilët i tejkaluan ato fitimet nga globalizimi dhe poohonin poçimet e tyre?
Në rastin e Klintonit, lidhja e saj e ngushtë me rrjedhën globale të Partisë Demokratike dhe lidhjet e ngushta me sektorin financiar e përbënin qartë problemin. Fushata e saj premtoi marrëveshje të tregtisë së drejtë dhe kundërshtoi mbështetjen për Partneritetin Trans-Paqësor (TPP), por ishte zemra e saj në të vërtetë? Në fund të fundit, kur ajo ishte sekretare e shtetit e SH.B.A.-së, ajo kishte mbështetur fuqishëm TC-në.
Kjo është ajo që ekonomistët e quajnë një ekuilibër bashkimi. Politikanët konvencionalë dhe reformistë duken njësoj dhe prandaj nxjerrin të njëjtën përgjigje nga shumica e elektoratit. Ata humbasin votat ndaj populistëve dhe demagogëve, premtimet e të cilave për ta tronditur sistemin janë më të besueshme.
Inkuadrimi i sfidës si një problem i informacionit asimetrik gjithashtu lë të kuptohet në një zgjidhje. Një ekuilibër i bashkuar mund të ndërpritet nëse politikanët reformistë mund të “japin sinjal” tek votuesit “lloji i vërtetë” i tij apo saj.
Sinjalizimi ka një kuptim të veçantë në këtë kontekst. Do të thotë të angazhohesh në sjellje të kushtueshme që është mjaft ekstreme, saqë një politikan konvencional nuk do ta donte kurrë ta imitonte, por jo aq ekstrem saqë do ta kthente reformatorin në një populist dhe do ta mposhtte qëllimin.
Sepse dikush si Hillary Clinton, duke supozuar konvertimin e saj ishte e vërtetë, mund të kishte kuptuar të shprehte se nuk do të merrte më shumë një çmim nga Wall Street ose nuk do të nënshkruante një marrëveshje tjetër tregtare nëse zgjidhej.
Me fjalë të tjera, politikanët e qendrës që duan të vjedhin thundrat e demagogëve duhet të ndjekin një rrugë shumë të ngushtë. Nëse modifikimi i një rruge të tillë duket e vështirë, është tregues i madhësisë së sfidës me të cilën përballen këta politikanë. Takimi me të ka gjasa të kërkojë./DANI RODRIK
