Në të kaluarën, stabiliteti politik në Arabinë Saudite mbështetej në tri marrëveshje të veçanta: brenda familjes mbretërore; midis familjes mbretërore dhe elitave tradicionale të Mbretërisë; dhe midis shtetit dhe popullsisë. Me rënien e mprehtë të të ardhurave të naftës, ky rend politik është bërë i paqëndrueshëm.
Shumica e përpjekjeve për të kuptuar dinamikën e tërmetit politik të Arabisë Saudite janë përqendruar në psikologjinë e princit të ri kurorë, Mohammed bin Salman. Por ka edhe arsye strukturore për markën e populizmit të princit Mohammed. Kuptimi i këtyre faktorëve është çelësi për të gjetur një rrugë më të mirë përpara.
Në të kaluarën, stabiliteti politik në Arabinë Saudite mbështetej në tri marrëveshje të veçanta: brenda familjes mbretërore; midis familjes mbretërore dhe elitave tradicionale të Mbretërisë; dhe midis shtetit dhe popullsisë.
Marrëveshja brenda familjes Al Saud është e rrënjosur në asabiyya – aftësia e një fisi ambicioz që të qëndrojë së bashku për të monopolizuar pushtetin. Por familja mbretërore është rritur shumë dhe është shumë e ndarë për të justifikuar koston e ruajtjes së unitetit të saj. Vlerësohet lirshëm, princat e gjeneratës së tretë, dhe rrethuesit e tyre konsumojnë $ 30-50 miliardë në vit.
Marrëveshja midis elitave tradicionale është gjithashtu e rrënjosur në gjenezën e Mbretërisë. Këto familje të dukshme u nxitën të grumbullonin fuqi ekonomike. Qasja e privilegjuar në kontratat e qeverisë, subvencionet, kapitalin, mbrojtjen nga konkurrenca dhe aftësia për të importuar lirshëm punën kanë ngulitur kompanitë e tyre thellë në ekonomi.
Ky sektor privat i mbrojtur elita u rrit për të përfaqësuar mbi 50% të PBB-së saudite. Por, për shkak se ajo është në masë të madhe me staf të të punësuarve nga emigrantët, ajo nuk gjen ndonjë përfitim të dobishëm për popullatën lokale, vetëm eksternalitetet negative.
Ndërkohë, popullsia u ofrua siguri ekonomike në këmbim të besnikërisë – një marrëveshje e institucionalizuar përmes një rrjeti të patronazhit të vendeve të punës me pagesë të lartë në sektorin publik dhe një koleksioni të gjerë të përfitimeve bujare bujare dhe subvencioneve të konsumatorit. Si rezultat, më shumë se 75% e shtetasve sauditë punojnë për shtetin dhe shumica e pjesës tjetër të buxhetit publik shpenzohen në mbështetje sociale të mbështetur nga djepi.
Por me të ardhurat për frymë nga eksportet e naftës tani vetëm $ 5,000 në vit për 20 milionë shtetas të Arabisë Saudite, sistemi është bërë shumë i kushtueshëm. Sfida për Princi Mohammed është të mbikëqyrë një tranzicion në një rend politik më pak të shtrenjtë, duke gjeneruar fitime të mjaftueshme ekonomike për të parandaluar rregullimet e nevojshme nga nxitja e paqëndrueshmërisë dhe trazirave civile.
Regjime të tjera autokratike në rajon, me popullsi më të madhe dhe me pak naftë – si Iraku, Egjipti, Algjeria dhe Siria – ndoqën një “strategji republikane” që i qetësoi të varfërit me forma të ndryshme të patronazhit dhe elitat ekonomike të shtypura. Kjo bllokoi rritjen e çdo opozitë të besueshme, me koston e ndërtimit të një ekonomie anemike, kryesisht informale dhe të konsumit.
Një qasje e tillë në stilin e Venezuelës mund t’i bënte thirrje princit Mohammed, sepse zjarri i tij populist përafrohet me spastrimet e tij të elitave dhe neutralizimin e ndonjë opozite serioze. Firmat e huaja dhe ato të kontrolluara nga shteti mund t’i zëvendësojnë personat e njohur në ofrimin e shërbimeve të nevojshme private. Dhe bilanci i pagesave mund të stabilizohet me konsum më të ulët dhe importe, veçanërisht atë të mbreterise dhe të pasurve.
Problemi me këtë qasje është se do të vononte vetëm sfidën thelbësore të ngritjes së produktivitetit të punës.
Në vend se investimet e reja mega në teknologji të lartë, rruga e vështirë e Saudizimit, të iniciuara një dekadë më parë, gradualisht mund të kryejnë punën, nëse shtohen nga mbështetja më e madhe për konkurrencë dhe për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Por pika fillestare është sfiduese, sepse nëpunësit publik aktualisht fitojnë tre herë më shumë se punëtorët e sektorit privat. Për të bashkuar tregun e punës, një objektiv afatmesëm mund të jetë reduktimi i pagës së punëtorëve saudit me një të tretën, rritja e produktivitetit të tyre me një të tretën dhe subvencionimi i pjesës tjetër nga arkëtimet e shtetit.
Tundimi populist premton në të mirë një shtet të mirëfilltë autoritar, me të ardhura të mesme. Arabia Saudite do të shërbente më mirë nga një strategji e përfshirjes ekonomike dhe sociale që zgjeron bazën e mbështetjes politike duke bindur të gjithë grupet me ndikim – mbreteror, fisesh dhe thjeshtë – për të parë humbjet e tyre afatshkurtra si një investim në të ardhmen e Mbretërisë./Kumti.com
